Centrum Kształcenia Ustawicznego i Doskonalenia Zawodowego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
W polskim systemie kształcenia specjalnego od wielu lat borykamy się ze znacznym spadkiem dostępu do zróżnicowanych form wsparcia po zakończeniu nauki szkolnej. Oczywiście sytuacja ta ulega stopniowej poprawie, pojawiają się możliwości wsparcia w postaci opieki wytchnieniowej, podnosi się także poziom wsparcia finansowego w ramach opieki społecznej i uruchamiane są zróżnicowane mechanizmy w tym obszarze. Tworzona jest sieć podmiotów zwiększających dostęp do technologii asystujących i wspomagających w postaci sieci Ośrodków Wsparcia i Testów (np. OWIT Sosnowiec – owit.sosnowiec.pl) czy centralnej wypożyczalni sprzętów asystujących i wspomagających. Stopniowo wzrasta dostępność instytucji opiekuńczych dla absolwentów szkół specjalnych takich jak Środowiskowe Domy Samopomocy. Na rynku ugruntowały się także Zakłady Aktywności Zawodowej i nieustannie funkcjonują Warsztaty Terapii Zajęciowej. Brak jest jednak placówek o charakterze edukacyjnym umożliwiające kształcenie ustawiczne dla tej grupy osób. Po zakończeniu edukacji ich szanse na ukierunkowany rozwój w wymarzonym obszarze są w zasadzie całkowicie uzależnione od zasobów opieków i dostępnej w danym regionie oferty podmiotów z trzeciego sektora – stowarzyszeń i fundacji.
Jak pokazuje jednak wiele z naszych doświadczeń to właśnie w momencie kończenia szkoły wielu z naszych uczniów dopiero osiąga realną gotowość do ukierunkowanej, świadomej i celowej edukacji w kierunku zawodowym. Często dopiero na tym etapie uwidaczniają się predyspozycje i zainteresowania zawodowe. Na nieszczęście właśnie wtedy dostęp do wykwalifikowanej i systematycznej edukacji dla tej grupy osób w ogromnej mierze się kończy. Odpowiadając na te wyzwania w projekcie “AION” podjęliśmy próbę stworzenia ram koncepcyjnych dla funkcjonowania Centrum Kształcenia Ustawicznego i Doskonalenia Zawodowego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Swoje poszukiwania oparliśmy w ogromnej mierze na współpracy i dobrych praktykach zaczerpniętych od naszych Islandzkich przyjaciół. Podglądając funkcjonowanie Islandzkiego Fjolment stworzyliśmy podwaliny dla analogicznej instytucji w Polsce.
W ramach projektu dzięki programowi “Edukacja” i dofinansowaniu otrzymanemu od Islandii, Norwegii i Liechtensteinu w ramach Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2014-2021 udało się opracować i wyposażyć:
- 10 nowoczesnych pracowni przysposabiających do pracy w zawodach:
- Pomocnik ogólnobudowlany, pracownik w małej produkcji i usługach
- Pracownik małej linii produkcyjnej, pracownik magazynu, pakowacz.
- Opiekun zwierząt domowych
- Pomoc kuchenna, pomocnik piekarza
- Pracownik porządkowy, obsługa hotelowa, dozorca
- Pomocnik ogrodnika, dozorca terenów zielonych
- Pracownik gospodarczy w małym gospodarstwie uprawnym
- Pracownik biurowy, pomocnik administracyjny
- Pracownik myjni samochodowej, pomocnik mechanika samochodowego/stacji obsługi pojazdów
- Pracownik obsługi klienta w małej gastronomii
- opracowano zestaw katalogów umiejętności bazowych dla każdego z wybranych stanowisk pracy. Stanowią one punkt wyjścia do prowadzenia intensywnych, krótkoterminowych kursów przygotowujących do podjęcia pracy na konkretnych stanowiskach. W idealnym rozwiązaniu stanowią one wstępne szkolenie stanowiskowe przed rozpoczęciem faktycznej pracy. Mogą one także być użyteczne do planowania rozwoju osoby z niepełnosprawnością w trakcie stażu z Urzędu Pracy poprzedzającego zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę,
- Narzędzia diagnozy funkcjonalnej do ewaluacji postępów w zdobywaniu kompetencji zawodowych. Zestaw komplementarnych z programami dla szkół arkuszy diagnostycznych pozwalających na usystematyzowane dokonywanie oceny postępów uczniów w zdobywaniu kompetencji zawodowych. Pozwalają one na ustalenie oceny wyjściowej przed procesem doskonalenia zawodowego i późniejsze monitorowanie postępów.
- Opracowano uproszczony portal e-learningowy dla osób z niepełnosprawnością zawierający krótkie i proste kursy wspomagające nabywanie umiejętności zawodowych w obrębie wybranych zawodów.
W ramach tego rezultatu podjęto także próbę opracowania mechanizmów organizacyjno-finansowych pozwalających na rzeczywiste uruchomienie tego typu placówek. Kluczowy pomysł opierał się na współpracy Urzędu Pracy z organizacjami NGO. Urząd Pracy w oparciu o Fundusz Pracy mógłby zapewnić finansowanie szkolenia a nawet wspomagania zatrudnienia w pierwszych miesiącach pracy, które mogłoby być realizowane przez wykwalifikowany personel zatrudniany przez NGO które uzyskały status Instytucji Szkoleniowych (rejestracja w RIS). Niestety aby skorzystać z tych środków osoby z niepełnosprawnością musiałby być zarejestrowane jako osoby bezrobotne, a to niestety w obecnym stanie prawnym wiąże się z utratą świadczeń socjalnych w szczególności renty z tytułu niezdolności do pracy. Dla wielu z tych osób jest to podstawowe źródło utrzymania i nie są oni gotowi na podjęcie takiego ryzyka. Dopuszczalne jest jednak zarejestrowanie tej grupy osób jako poszukujące pracy co daje pewne możliwości szkoleniowe czy wspierające aktywizację zawodową, jednakże nie pozwalają one na utworzenie podmiotu o tak złożonym charakterze jak planowano w projekcie. Mimo to nie składamy broni i poszukujemy dalej rozwiązań, które pozwoliłby na powołanie do życia centrum kształcenia ustawicznego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i wypełnienia tej wielkiej luki w systemie, który przecież deklaruje i promuje ideę uczenia się przez całe życie.